Zjawiska zakryciowe księżyców planet Układu Słonecznego

Zakrycia gwiazd przez pierścienie Urana i Neptuna widoczne w Polsce

Poniżej zamieszczono tabelaryczne zestawienie wszystkich zakryć gwiazd przez pierścienie Urana i Neptuna, które będziemy mogli obserwować w Polsce. Za pomocą tego zjawiska jesteśmy w stanie zaobserwować pośrednio pierścienie obu planet, których dostrzeżenie na fotografii jest niezwykle trudne (ciekawy artykuł tutaj: http://astropolis.pl…kim-sprzetem/).

System pierścieni składa się z kilku mniejszych, a więc gwiazda będzie zakrywana wielokrotnie. Momenty zakryć i odkryć mają szczególne znaczenie przy określaniu m.in. położenia (odległości od planety), gęstości i szerokości. Jest to również rzadka okazja, aby tanim sprzętem uchwycić tak niewielkie elementy na orbicie planety.

Po raz pierwszy zjawisko było obserwowane w 1977 roku, kiedy to Uran zakrył gwiazdę HD 128598 o jasności 8.8 magnitudo znajdującą się na pograniczu konstelacji Panny i Wagi. Zjawisko mogło być widoczne również na terenie naszego kraju, jednak ówczesne zaawansowanie techniczne pozwoliło na rejestrację zakryć tylko przez większe obserwatoria. W obecnej chwili jesteśmy w stanie bez problemu rejestrować zakrycia dla gwiazd jaśniejszych niż 13 magnitudo i taką listę zamieszczam.

URAN

Tabela zawiera wszystkie (widoczne z terenu Polski) zakrycia gwiazd przez pierścienie Urana (czasami dodatkowo przez samą planetę) w latach 2016-2035. Pierścień μ jest również główny i to on stanowi punkt odniesienia do ustalania momentów zakryć.

DATA (R) – data, kiedy dane zjawisko nastąpi. Litera R oznacza, że Uran znajduje się w momencie retrogradacji (cofania).
MAG – jasność zakrywanej gwiazdy w magntudo
PW1 – wysokość, na której dojdzie do zakrycia przez główny pierścień μ
PG1 – moment zakrycia gwiazdy przez główny pierścień μ (uwzględniony czas letni/zimowy)
UW1 – wysokość, na której dojdzie do zakrycia gwiazdy przez Urana
UG1 – moment zakrycia gwiazdy przez Urana
UW2 – wysokość, na której dojdzie do odkrycia gwiazdy przez Urana
UG2 – moment odkrycia gwiazdy przez Urana
PW2 – wysokość, na której dojdzie do zakrycia przez główny pierścień μ
PG2 – moment zakrycia gwiazdy przez główny pierścień μ
Pomiędzy momentami PG1 a PG2 dojdzie do wielu zakryć związanych z bliższymi pierścieniami. Ich moment nie są dokładne, dlatego nie zostały podane. Jeśli przy UW1/UG1/UW2/UG2 znajduje się minus, to zakrycie nastąpi wyłącznie przez same pierścienie.

DATA (R)		         MAG	 PW1	 PG1	UW1	UG1	UW2    UG2      PW2     PG2
28/29 IX 2020		12.35	+34°	22:59	-	-	-	-	45°	00:43
25/26 VII 2021		11.95	+3°	23:56	-	-	-	-	32°	03:14
13 IX 2022 R		12.40	+53°	04:15	-	-	-	-	- [1]	-
12 XI 2024 R		12.80	+17°	17:46	24°	18:32	29°	19:08	36°	19:54
9 IX 2027		12.85	- [2]	-	-	-	-	-	-	-
26/27 X 2029 R		13.00	+26°	22:06	-	-	-	-	51°	01:12
13 XI 2029 R		12.30	16°	18:47	-	-	-	-	23°	19:35
13 X 2030 R		12.50	-2°	19:46	- [2]	-	-	-	53°	02:38
4 II 2031 R		12.00	59°	19:57	50°	21:55	40°	23:16	22°	01:17
22 III 2031		9.85	-	-	-	-	-	-	48°	19:11 [4]
9 IX 2031		11.70	41°	03:35	- [5]	-	-	-	-	-
9 X 2031 R		11.00	59°	04:30	- [6]	-	-	-	2°	20:49
24 XI 2031		12.55	59°	00:42	-	-	-	-	56°	02:13
26 XI 2031 R		11.70	59°	00:55	57°	01:52	54°	02:27	48°	03:24
8 XII 2031 R		11.40	21°	05:44	-	-	-	-	-	-	
20 X 2032 R		11.60	10°	21:27	-	-	-	-	-	-
23 XI 2032 R		12.40	18°	19:11	-	-	-	-	40°	21:43
9 I 2033 R		12.40	31°	02:44	-	-	-	-	12°	04:58
23 VIII 2033		11.30	5°	00:55	11°	01:45	15°	02:15	22°	03:06
22 XI 2033 R		12.25	19°	19:41	28°	20:46	34°	21:25	43°	22:29
2 XII 2033 R		12.85	42°	04:24	-	-	-	-	36°	05:07
11/12 XII 2033 R	        12.15	54°	22:44	58°	23:38	59°	00:03	59°	00:58
26 XII 2033 R		12.25	43°	02:38	-	-	-	-	33°	03:46
3/4 III 2034 -/R	        10.60	- [7]	-	-	-	-	-	-	-	
21 VIII 2034		12.95	5°	01:24	-	-	-	-	16°	02:49
22 I 2035 R (HD258480)	9.45	46°	19:02	-	-	-	-	54°	20:15
21 V 2035		11.15	-	-	-	-	-	-	15°	21:36 [8]
24 VIII 2035		9.35	6°	01:50	-	-	-	-	19°	03:21
9 X 2035		        12.80	-	-	-	-	-	-	5°	00:37
20 XII 2035 R		12.15	58 35'	00:06	-	-	-	-	57°	01:30

[1] Nastąpi to w porze dziennej.
[2] Zakrycie głównego pierścienia po obu stronach będzie niewidoczne, widać tylko środkową część zakrycia (czyli same wewnętrzne pierścienie).
[3] Z powodu niedokładności, może nastąpić brzegowe zakrycie lub minąć planetę w odległości rzędu kilku setnych sekund kątowych.
[4] Tylko końcówka zjawiska - zachód Słońca około godziny 17:45. Warunki najlepsze na wschodzie kraju.
[5] Niedługo przed wschodem Słońca.
[6] Zakrycie głównego pierścienia przed wschodem Słońca, a odkrycie po zachodzie Słońca (tego samego dnia). Czyli widzimy tylko początek i końcówkę (z czego koniec nastąpi jednak zbyt nisko nad horyzontem).
[7] Zjawisko w momencie przejścia z retrogradacji w kierunek zgodny z ruchem Słońca (gwiazda "zatrzyma się" podczas kolejnych zakryć). Powolny ruch spowoduje, że łatwiej będzie zaobserwować mniejsze pierścienie planety, gdyż będą dłużej zakrywane. W Polsce widoczny tylko środkowy fragment zjawiska.
[8] Niedługo po zachodzie Słońca, warunki do obserwacji prawdopodobnie tylko po wschodniej części Polski.

NEPTUN

W latach 2016-2050 nie dojdzie do żadnego zakrycia gwiazdy jaśniejszej niż 13 magnitudo przez pierścienie Neptuna.
W tym czasie dojdzie łącznie do sześciu zjawisk (dla gwiazd 10-13 mag), z czego wszystkie nie będą widoczne na terenie Polski.

23 lutego 2049 roku nastąpi tylko jedno zakryciowe zjawisko tego typu. Gwiazda o jasności 12.5 magnitudo zostanie przesłonięta przez samą planetę, a nie pierścienie.

Jednak 6 października 2019 roku nastąpi inne ciekawe wydarzenie. Neptun zbliży się do gwiazdy Fi Aquarii o jasności 4.2 magnitudo. Oba obiekty będą dzieliły dystans około 20-30 sekund kątowych.

Opracował Gabriel Murawski na podstawie programu Stellarium – marzec 2016.